แต่บางคนนั้นรอระยะเวลาไม่ไหว ก็เลยพยายามฟอกสียีนส์ให้ดูเก่าโดยการใช้สารฟอกขาวคลอรีน (chlorine bleaching) น่ะครับ แต่ว่าพอทำไปทำมานั้นช่างเสียเวลาเหลือเกิน กว่าสีจะซีดเป็นที่น่าพอใจ อีกทั้งกระดุมยีนส์ก็พาลจะขึ้นสนิมเอาดื้อๆไปซะนี่
เนื่องจากว่าอินดิโก (indigo) นั้นเป็นสีที่เป็น H chromophore ที่เวลาเจอสารฟอกขาวชนิดรีดิวซ์ (Reductive bleaching agents) นั้นจะเกิดเป็น Leuco forms ที่มีสีเหลืองอ่อน และสามารถผันกลับเป็นสีน้ำเงินได้ดังเดิม หากผึ่งอากาศไว้สักครู่
ดังนั้นหนทางในการฟอกสียีนส์ที่จะทำให้ไม่เกิดการผันกลับก็คือการใช้สารฟอกขาวออกซิไดซ์ (oxidative bleaching agents) แทนน่ะครับ เนื่องจากว่าเมื่ออินดิโกนั้นถูกออกซิไดซ์อย่างรุนแรงไปจะได้เป็นสารประกอบ phthalic acid derivatives ที่ไม่สามารถเกิดการผันกลับเป็นสีน้ำเงินได้
คราวนี้ทางเลือกการใช้งานของสารเคมีที่ใช้ฟอกยีนส์นั้นก็จำเป็นต้องใช้สารออกซิไดซ์ที่รุนแรงพอที่จะใช้กำจัดสีอินดิโกได้ เช่น สารฟอกขาวคลอรีน แต่ก็ต้องใช้ระยะเวลานานจนทำให้กระดุมโลหะนั้นเกิดสนิมขึ้นมาได้
ซึ่งจริงๆแล้วการฟอกสียีนส์ในอุตสาหกรรมนั้น เค้านิยมใช้ #ด่างทับทิม นี่แหละครับ โดยที่ด่างทับทิม (Potassium permanganate) นั้นจัดว่าเป็นสารออกซิไดซ์ที่รุนแรงมากสำหรับอินดิโก แต่ค่อนข้างปลอดภัยต่อผิวหนังคนเราน่ะครับ
วิธีการฟอกยีนส์แบบง่ายๆของแอดนั้น ก็สามารถใช้ด่างทับทิมประมาณ 1-2 ช้อนโต๊ะละลายน้ำประมาณ 1 กาละมัง (แนะนำว่าควรใช้กาละมังพลาสติกนะครับ) พร้อมปรับค่า pH ให้เป็นด่างเล็กน้อยด้วยผงซักฟอกทั่วๆไปอีกซักอุ้งมือหนึ่งด้วย
อีกทั้งสารดีเทอร์เจนต์ในผงซักฟอกนั้นก็สามารถทำให้น้ำที่ฟอกสีนั้นสามารถซึมเข้ากางเกงยีนส์ได้ง่าย และสม่ำเสมอน่ะครับ
โดยที่น้ำที่ใช้ฟอกสียีนส์ควรที่จะมีความอุ่นเล็กน้อย (ประมาณ 30-40 องศาเซลเซียส) นั้นจะมีสีม่วงสวย และพร้อมจะใช้งานแล้วนะครับ
หลังจากนั้นก็จุ่มกางเกงยีนส์ที่ต้องการฟอกให้จมในน้ำฟอกสีนั้น แล้วอาจจะมีการยกกางเกงขึ้นลงเพื่อให้น้ำฟอกสีนั้นซึมเข้าไปได้ทั่วๆ สักพัก (ซึ่งระยะเวลาก็ขึ้นอยู่กับความซีดที่ต้องการนะครับ แต่โดยทั่วไปก็แค่ 20-30 นาทีในการที่จะทำให้สีอ่อนลงไปเกือบครึ่ง)
++ข้อควรระวัง ต้องสวมถุงมือยางด้วยนะครับ ไม่งั้นมือของท่านจะเหลืองไปด้วยตะกอนของแมงกานีสไดออกไซด์ที่เกิดขึ้นขณะทำการฟอกสียีนส์ด้วยด่างทับทิมนะครับ++
ซึ่งเราจะเห็นได้ว่ากางเกงยีนส์ที่ทำการฟอกนั้นจะมีสีที่อ่อนลง และในส่วนด้ายขาวนั้นจะมีตะกอนสีสนิมของมังกานีสไดออกไซด์ (Manganese dioxide) ติดมาด้วยนะครับ
ซึ่งสีสนิมนี้ก็จะทำให้กางเกงยีนส์นั้นดูเก่าลงมาก หากต้องการสีสนิมเหล่านี้ติดมาด้วย ก็ทำการซักด้วยผงซักฟอกออก จนสีสนิมออกเป็นที่น่าพอใจน่ะครับ
แต่ถ้าต้องการฟอกให้เป็นสีฟ้าอ่อนนั้น เราก็ควรที่จะทำการล้างตะกอนสีสนิมของแมงกานีสไดออกไซด์ด้วยสารรีดิวซ์อย่างโซเดียมเมตาไบซัลไฟต์ (sodium metabisulfite) ออก แล้วจึงนำมาซักออกอีกรอบนะครับ
ในกรณีที่ไม่มีโซเดียมเมตาไบซัลไฟต์ล่ะก็ เราสามารถล้างสีสนิมออกด้วยไฮโดรเจนเปอร์ออกไซด์ในกรด โดยการใช้น้ำยาไฮโดรเจนเปอร์ออกไซด์ 3% ลงไปประมาณครึ่งถ้วย พร้อมกับน้ำยาล้างห้องน้ำที่มีกรดเกลือเป็นส่วนผสมลงไปเล็กน้อย ในน้ำ 1 กาละมังพลาสติก (จะใช้น้ำส้มสายชูแทนก็ได้ แต่ล้างออกช้ากว่ามาก)
พอล้างสีสนิมออกจนหมด เราก็สามารถนำมาซักปกติได้เลยนะครับ
สรุปขั้นตอนการฟอกสียีนส์นะครับ
1.) เตรียมน้ำ 1 กาละมังพลาสติก ละลายด่างทับทิมลงไปประมาณ 1-2 ช้อนโต๊ะ (หรือมากกว่านั้นก็ได้ ขึ้นอยู่กับความซีดที่ต้องการ) แล้วใส่ผงซักฟอกลงไปซัก 1 อุ้งมือตีจนฟองขึ้น และน้ำฟอกมีสีม่วงสวย
2.) จุ่มกางเกงยีนส์ขึ้นลงจนได้สีที่ต้องการ (แถมมีสีสนิมของมังกานีสไดออกไซด์ที่ติดมาด้วย)
3.) หากชอบสีสนิมที่ติดอยู่ก็ล้างออกด้วยผงซักฟอกจนได้สีสนิมที่ต้องการ
4.) หากไม่ชอบสีสนิมก็ควรทำการล้างออกด้วยน้ำยาไฮโดรเจนเปอร์ออกไซด์ในกรดเล็กน้อยจนสีเหลืองที่ตกค้างนั้นออกไปจนหมดน่ะครับ
5.) ซักออกตามปกติอีกครั้ง
สุดท้ายนี้แอดก็ขอขอบคุณรูปกางเกงยีนส์ฟอกสีแบบลายแฟนซีจากรุ่นพี่เคมีสิ่งทอ (รุ่งโรจน์ อิทธิพงศ์เมธี) ของแอดด้วยนะครับ
เคมีฟิสิกส์ของสิ่งทอ อาหาร และของรอบตัว 